Adnan Adıvar: Dur Düşün (deneme)
Oktay İkbal: Yaşam Yeniden Kurmak (deneme)
Melih Cevdet Anday: Doğu-Batı, Dilimiz üstüne Araştırmalar, Konuşarak (deneme)
Asım Bezirci: Bilimden Yana (deneme)
Cemal Süreya: Şapkam Dolu Çiçekle (deneme)
Azra Erhat: İşte İnsan, Ecce Homo (deneme)
Veda Günyol: Daldan Dala (deneme)
Atilla İlhan: Hangi Batı (deneme)
Ceyhun Atuf Kansu: Köy Öğretmenine Mektuplar (deneme)
Mehmet Kaplan: Büyük Türkiye Rüyası (deneme)
Mehmet Fuat: Düşünceye Saygı (deneme)
Haldun Taner: Hak Dostum Diye Başlayalım Söze (deneme)
Ahmet Hamdi Tanpınar: Beş Şehir (deneme)
Halit Ziya : Sanata dair (deneme)
Nermi Uygur: Güneşle, Bunalımdan Yaşama Kültürü (deneme)
Sezai Karakoç : Edebiyat Yazıları 1. : Medeniyetin Rüyası, Rüyanın Medeniyeti Şiir (deneme)
Edebiyat Yazıları 2. : Dişimizin Zarı (deneme)
Edebiyat Yazıları 3. : Eğik Ehramlar (deneme)
Sabahattin Kudret Aksal: Geçmişle Gelecek (deneme)
Ferit Edgü: Ders Notları, Yazmak Eylemi (deneme)
BAŞLICA DENEME YAZARLARI
Yazarın herhangi bir konuda kendi kendisi ile konuşuyormuş gibi yazdığı kesin hükümlere varmadan samimi bir üslupla oluşturduğu yazılardır. Özgürce seçilen bir konuda, yazarın kendi kendiyle konuşma havası içinde yazdığı yazı türüdür. Yazının konusu yazarın o anda aklına geliveren bir konu görünümündedir. Öğretici ve düşünsel yanı da vardır."Denemede bilimsel yazılardaki kuruluk ve şematiklik bulunmaz. Düşünce, şiirsel, akıcı, samimî bir üslûpla sunulur. Bu bakımdan deneme yazılarının geniş halk yığınlarınca kolayca ve rahatlıkla okunabilme özelliği vardır. Deneme yazarı yazısını yazarken bir anlamda kendi kendisiyle diyalog içindedir. Kendi zihinsel âleminde düşünce temrinleri yapar" ( Doç. Dr. Nurullah ÇETİN, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Öteki Türler, .anadolu.edu.tr/aos/kitap/IOLTP/227 )
Denemenin belirleyici özellikleri nelerdir?• Makale gibi fikir plânıyla yazılır.• Yazar anlattıklarını kanıtlamak zorunda değildir. Bilimselden çok kişisel görüşünü açıklar, okuyucusunu kendisi gibi düşündürme kaygısı yoktur, zaten ispatlanabilecek konular denememenin konuları arasında değildir.• Günübirlik yazılardır.
Deneme, Avrupa edebiyatında Fransız Montaigne ile başlamış ve dünya edebiyatına yayılmış bir edebi türdür. Türk edebiyatında ise Tanzimat sonrasında, Servet-i Fünûn döneminde deneme türünde eserler verilmiştir. Fakat deneme türündeki asıl çalışmalar Cumhuriyet döneminde gerçekleşir. Aşağıda Cumhuriyet döneminde deneme türünde eserler veren başlıca yazarlarımız ve deneme türünde verdikleri eserler sıralanmıştır.
BAŞLICA DENEME YAZARLARIMIZ VE ESERLERİ
Nurullah Ataç,
(1898-1957)
Türk eleştirmen, denemeci, yazar, şair. Eleştiri ve deneme alanı dışında hemen hemen yapıt vermeyen sayılı yazarlardan biridir.
İstanbul'da doğdu. Nurullah Ataç'ın babası Mehmet Ata başarılı bir bürokrat idi. İlkokuldan sonra Galatasaray Lisesi'nde 4 yıl okudu. Daha sonra eğitimini İsviçre'de sürdürdü. Babasının ölümünün ardından 1919'da İstanbul'a döndü. 1922 yılına kadar İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ni sürdürdü tamamlayamadı. Fransızca öğretmenliği ve çevirmenlik yaptı. 1945'den sonra Cumhurbaşkanlığı çevirmeni olarak görev yaptı.
Tüm kitapları Can Yayınları'ndan ve Yapı Kredi Yayınları'ndan çıkmıştır. Varlık Yayınları'ndaki ilk baskılar:
Karalama Defteri-Sözden Söze (1952)
Ararken-Diyelim (1954)
Söz Arasında (1957)
Okuruma Mektuplar (1958)(mektup şeklinde yazılmış)
Günce (1960)
Prospero ile Caliban (1961)
Söyleşiler (1962)
Günce 1-2 (1972)
Dergilerde (1980)
Günlerin Getirdiği (1946)
SUUT KEMAL YETKİN
( 1903, Şanlıurfa, ) - (ö. 1980), Türk edebiyatçı, denemeci, edebiyat profesörü.
Yazın yaşamına Suut Saffet takma adıyla şiir ve mensur şiirler yazarak başladı. Estetik, sanat, felsefe, resim konularındaki yapıtlarının yanı sıra, deneme türünde yapıtlar vermiştir. Edebiyatın türlü konuları üzerinde özlü düşüncelerini kaleme alan deneme türünün en başarılı temsilcilerinden olmuştur. 1959-1963 yılları arasında Ankara Üniversitesi Rektörlüğünde bulunmuştur.
Bazı eserleri
Şiir Üzerine Düşünceler
Günlerin Götürdüğü
Yokuşa Doğru
Düşün Payı
Estetik
Metafizik
Edebiyat Konuşmaları
Edebiyat Üzerine
Yarına İnanmak
Yazılanı Yaşama
Canım kitap
SALAH BİRSEL
(d. 1919, Bandırma - ö. 1999, İstanbul), Şair deneme ve inceleme yazarı. Bandırma’da doğdu. İzmir Erkek Lisesi (şimdiki adıyla İzmir Atatürk Lisesi), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü öğrenimlerinden sonra, İstanbul Nişantaşı Ortaokulunda Fransızca öğretmenliği yaptı. Bankacılık, iş müfettişliği, Edebiyat Fakültesi Kitaplık Müdürlüğü görevlerinde çalıştı, Ankara’da Türk Dil Kurumu Yayın Kolu Başkanlığı görevlerinde çalıştı. Ankara Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü’nden emekli oldu.
Denemeleri
Kurutulmuş Felsefe Bahçesi
Yapıştırma Bıyık
Paf ve Puf
Şiir ve Cinayet
Halley Kimi Kurtarır
Amerikalı Tolstoy
Bir Zavallı Sarı At
Şişedeki Zenci
Asansör
Kediler
Hafiyeler Önde Gider
Kahveler Kitabı
Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu
Boğaziçi Şıngır Mıngır
Sergüzeşt-i Nono Bey ve Elmas Boğaziçi
İstanbul-Paris
CEMİL MERİÇ
(12 Aralık 1916, Reyhanlı - ö. 13 Haziran 1987, İstanbul), Türk yazar ve düşünür. Gerçek ismi Hüseyin Cemil'dir.
Pertevniyal Lisesi'ni bitirdi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümünde bir süre okudu. Daha sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. 1955'te görme yetisini kaybetti.
Deneme
Mağaradakiler (1978),
Bu Ülke (1974, 1985)
SABAHATTİN EYÜBOĞLU
d. Akçaabat, 1908 – ö. İstanbul, 13 Ocak 1973), Türk yazar, akademisyen ve çevirmen.
Sabahattin Eyüboğlu çok geniş bir konular alanı üzerinde yazılar yazmış, günümüzde de referans kabul edilen çeviriler gerçekleştirmiş, bu arada kısa metrajlı filmler de yapmıştır.
Deneme - inceleme
Avrupa resminde gerçeklik duygusu (1952),
Fatih albümüne bakış (1952),
Mavi ve kara (1961),
Yunus Emre'ye selam (1966),
Yunus Emre (1971),
Sanat üzerine denemeler (1974),
Pir Sultan Abdal (1977),
Köy Enstitüleri üzerine (1979),
Diyelim Söz Arasında (Deneme)*ÖGŞ*
Kırkpınar [Düzenleme] (1977)
Denemeler
İSMAİL HABİB SEVÜK
1892, Edremit – ö. 17 Ocak 1954 İstanbul), Türk yazar, edebiyat tarihçisi, gazeteci, siyasetçi.
Kurtuluş Savaşı boyunca Anadolu’da çıkarılan çeşitli gazetelerde Milli Mücadeleyi destekleyen yazılar kaleme alan yazar, Cumhuriyet döneminin ilk edebiyat tarihi kitabı olan “Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi” adlı eserin yazarıdır. VII. T.B.M.M’de Sinop milletvekili olarak yer almıştır (1943-1946).
Eserleri
Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi, 1925.
Edebi Yeniliğimiz, 1931-32. (Türk Teceddüd Edebiyatı Tarihi'nin geliştirilmiş baskısıdır)
Tanzimattan Beri, 1940.
Tuna'dan Batı'ya, 1935-44.
O Zamanlar, 1936.(Kurtuluş savaşı anıları)
Atatürk İçin, 1939.
Avrupa Edebiyatı ve Biz, 1940-41.
Edebiyat Bilgileri, 1942.
Yurttan Yazılar, 1943.
Türk Güreşi, 1946
Mevlana, 1954.
Yunus Emre, 1954.
RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN
Ruşen Eşref Ünaydın (d. 1892 İstanbul - ö. 21 Eylül 1959 İstanbul), Türk siyasetçi ve diplomat.
Galatasaray Sultanisi'ni ve Edebiyat Fakültesi'ni bitirdi. Askeri Baytar Âlisi'nde, Darülmuallimini Âli'de, Türkçe ve Fransızca öğretmenliği yaptı. Yazarlık hayatına 1914'te mütercimlikle başladı. 1918'de Yeni Gün muhabiri olarak Kafkasya'ya, Tasviri Efkar muhabiri olarak Sivas'a gitti. Dergi ve gazetelerde mülakat ve gezi türünde yazıları yayımlandı.
1920'de Anadolu hükümetinin çağrısı üzerine İnebolu yoluyla Ankara'ya gitti; Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldı. 1922 yılında Buhara elçiliği başkatibi oldu. Lozan Konferansı'nda matbuat müşavirliği yaptı. TBMM II., III. ve IV. dönemlerinde Afyonkarahisar Milletvekili olarak görev yaptı. Riyaseti Cumhur Umumi Katipliği'nde (Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği), Tiran, Atina, Budapeşte elçiliğinde ve Roma, Londra ve Atina Büyükelçiliğinde bulundu. 1937 yılında yapılan Trakya Manevraları'na katılarak yabancı heyetlere eşlik etti. 1952'de emekliye ayrıldı
Diyorlar ki, Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal’le Mülakat,
Geçmiş Günler, Ayrıntılar, Damla Damla, Boğaziçi Yakında,
Atatürk’ün Hastalığı
ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR
(d. 1897, Edirne - ö. 25 Mart 1976), Türk yazar, düşün adamı, iktisatçı, tarihçi.
Kadro Dergisi'nin kurucularından ve Kadro Hareketi'nin önderlerindendir. Türk tarihinde önemli rol oynayan kişilikleri inceleyen eserleri ile ünlenmiştir. Kendi yaşamını anlattığı Suyu Arayan Adam(1959), Atatürk ve İnönü dönemlerini incelediği üçer ciltlik Tek Adam (1963-65) ve İkinci Adam (1966-68) adlı kitapları en ünlü eserleridir.
Çeşitli dönemlerde farklı ideolojileri savunan Aydemir, ülkesinin kurtuluşu ve ilerlemesi gibi temel bir hedefe sahipti. Gençliğinde Turancı; 1920-1927 yılları arasında Türkiye Komünist Partisi yöneticisi; 1927 sonrasında Kemalist rejimin savunucusu ve kuramcısı olarak çalıştı
Eserleri: Tek Adam, İkinci Adam, Makedonya'dan Ortaasya'ya
Enver Paşa, Suyu Arayan Adam, Menderes'in Dramı, İnkılap ve
Kadro, Lenin ve Leninizm, Cihan İktisiyadında Türkiye, İktisad
Mücadelesinde Köy Muallimi (makale) Halk İçin İktisad Bilgisi
(makale) Türkiye Ekonomisi (inceleme-araştırma Ders Kitabı)
Toprak Uyanırsa (roman) İhtilalın Mantığı (inceleme)
Kahramanlar Doğmalıydı (deneme) (roman) Kırmızı Mektuplar ve Son
Yazılar (mektup - makale) Lider ve Demagog
ŞEVKET RADO
Şevket Rado, gazetecilik dışında dönemin Zoğrafyon Lisesi'nde Sosyoloji, St.Joseph Lisesi'nde ise edebiyat öğretmenliği yaptı. Öte yandan, İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsü'nde yazı türleri adlı dersi yürüttü. Bunların dışında, 5 yıl süreyle İstanbul Radyosu'nda her hafta aile sohbetleri programı yaptı.
1956'da Hayat Dergisini çıkardı. Hayat dergisi, daha ilk sayısında 193.000 adet satarak Türkiye’de rekora imza attı. Bu rakam, 1958–1968 yılları arasında ise, 200.000'lere kadar çıktı.
Rado Eserleri: Hayat Böyledir,Tatlı Dil, Aile Sohbetleri, Saadet
Yolu, Eşref Saati, Ümit Dünyası, 50. yılında Sovyet Rusya,
TÜRK EDEBİYATINDA MAKALE YAZARLARI VE ESERLERİ
Şinasi: Mukaddime (makale)
Namık kemal: Mes Prisons muakezanamesi, Renan Müdafaanamesi (makale)
Cenap Şehabettin : Evrak-ı Eyyam, Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh (makale)
Ali Canip Yöntem: Milli Edebiyat Meseleleri ve Canap Bey'le Münakaşalarımız (makale)
Yahya Kemal Beyatlı: Aziz İstanbul, Eğil Dağlar (makale)
Yaşar Nabi Nayır: Edebiyatımızın Bugunkü Meseleri (makale)
Hasan Ali Yücel : Pazartesi Konuşmaları, İyi Vatandaş İyi İnsan (makale)
Mehmet Kaplan : Kültür Ve Dil, Nesillerin Ruhu (makale)
Ahmet Hamdi Tanpınar: Edebiyat Üzerine Makaleler (makale)
Semiha Ayverdi: Yusufçuk (makale)
TÜRK EDEBİYATINDA FIKRA YAZARLARI VE ESERLERİ
Ahmeet Rasim : Eşkal-i Zaman, Şehir Mektupları, Gülüp Ağladıklarım (Fıkra)
Ahmet Haşim : Bize göre, gurabahane-i Laklakan (Fıkra)
Refik Halit Karay : Bir içim su, bir Avuç SAçma, İlk Adım, Üç Nesil Üç Hayat (Fıkra)
Orhan seyfi Orhon: Kulaktan Kulağa (Fıkra)
Falih Rıfkı Atay: Eski Saat, Pazar Konuşmları (Fıkra)
Aziz Nesin: Az Gittik Uz Gittik, Konuşa Konuşa (Fıkra)
Necip Fazıl Kısakürek: Çöle İnen Nur (Fıkra)
Yusuf Ziya Ortaç: Beşik, Ocak, Sarı Çİzmeli Mehmet Ağa (Fıkra)
TÜRK EDEBİYATINDA GEZİ YAZISI YAZARLARI VE ESERLERİ
Azra Erhat: Mavi Yolculuk, Mavi Anadolu (Gezi Yazıları)
Ahmet Haşim: Frakfurt Seyahatnamesi (Gezi Yazıları)
Ahmet Mithat Efendi: Avrupada Bir Cevelan (Gezi Yazıları)
Bedri Rahmi Eyüboğlu : Canım Anadolu, Tezek (Gezi Yazıları)
Bedi Faik: Sam amcanın Evinde (Gezi Yazıları)
Burhan Arpat : Avusturya günlüğü (Gezi Yazıları)
Cenap Şehabettin : Afak-ı Irak, Hac Yolunda, Avrupa Mektupları, Surüye Mektupları (Gezi Yazıları)
Erdal Öz: Allı Turhan (Gezi Yazıları)
Evliya Çelebi: Seyahatname (Gezi Yazıları)
Haldun Taner : Düşsem Yollara yollara (Gezi Yazıları)
Hikmet Brand : Anadolu Manzaraları (Gezi Yazıları)
İlhan Selçuk: Uzak Komşu Rusya'dan Gezi Notları (Gezi Yazıları)
Falih Rıfkı Atay: Deniz AŞırı, Taymis Kıyıları, Bizim Akdeniz, Tuna Kıyıları, Hind, yolcu Defteri, Yeni Rusya, Gezerek Gördüklerim (Gezi Yazıları)
Reşat Nuri: Anadolu Notları (Gezi Yazıları)
Seydi Ali Reis: Miratü'l Memalik (Gezi Yazıları)
Nadir Nadi: İki Sovyet Rusya (Gezi Yazıları)
Yılmaz Çetiner: Şu Bizim Rumeli (Gezi Yazıları)
m. Cevdet Anday: Sovyet Rusya, Azerbaycan, ÖZbekistan, Bulgaristan, Macaristan (Gezi Yazıları)
Samet Ağaoğlu: Sovyet Rusya İmparatorluğu (Gezi Yazıları)
Ahmet İhsan Tokgöz: Avrupada ne Gördüm? (Gezi Yazıları)
Yusuf Ziya Ortaç: Göz Ucuyla Avrupa (Gezi Yazıları)
Atilla İlhan: Abbas Yolcu (Gezi Yazıları)
TÜRK EDEBİYATINDA ANI YAZARLARI VE ESERLERİ
Afet İnan: Atatürk'ten Hatıralar, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (Anı)
Falih Rıfkı Atay: Atatürk'ün Bana Anlattıkları, Çankaya, Zeytindağı, Ateş Ve Güneş (Anı)
Yakup Kadri: Zoraki Diplomat, Politikada 45 Yıl, Anamın Kitabı, Vatan Yolunda, Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (Anı)
Abdulhak Şinasi Hisar : Geçmiş Zaman Köşkleri, Geçmiş ZAman Fıkraları, İstanbul ve Piyer Loti, Boğaziçi Mehtapları (Anı)
Samet Ağaoğlu: Strazburg Hatıraları, Babamdan Hatıralar, Aşina Yüzler (Anı)
Ali Fuat Cebesoy: Moskova Hatıraları (Anı)
Bedii FAik Akın: Hapishane notları (Anı)
Namık Kemal: Magosa Hatıraları (Anı)
Zeynep Oral: Bir ses (Anı)
SEvgi Sosyal : Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu (Anı)
Haldun Dormen : Sürçü Lisan Ettikse (Anı)
Ahmet İhsan Tokgöz : Matbuat Hatıralarım (Anı)
Yusuf Ziya Ortaç: Bizim Yokuş, Portreler (Anı)
Halit Fahri Ozansoy: Eski İstanbul Ramazanları (Anı)
Ahmet Rasim: Falaka, Gecelerim (Anı)
Ziya Paşa . Defter-i Amal (Anı)
Şevket Süreyya Aydemir: toprak Uyanırsa (Anı)
Nihat SAmi Banarlı: Yahya Kemal Yaşarken (Anı)
Orhan Kemal: Nazım Hikmetle Üç Buçuk Yıl (Anı)
Oktay Akbal: Şair Dostlarım (Anı)
Rıfat Ilgaz: Yokuş Yukarı, Kırk yıl Önce Kırk yıl Sonra (Anı)
Halide Nusret Zorlutuna: Bir DEvrin Romanı: Benim Küçük Dostlarım (Anı)
Samim Kocagöz: Bu Da Geçti Ya Hu (Anı)
Melih Cevdet Anday: Akan Zaman Duran Zaman (Anı)
Muallim Naci : Ömerin Çocukluğu (Anı)
Akif Paşa: Tabsıra (Anı)
Halit Ziya : kırk Yıl, Saray Ve Ötesi, Bir Acı Hayat (Anı)
Hüseyin Cahit Yalçın: malta Adasında, Edebi Hatıralar (Anı)
Halide Edip: Türk'ün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev (Anı)
İsmail Habib Sevük: O Zamanlar (Anı)
Cemil Meriç: Jurnaller (Anı)
Semiha Ayverdi: İstanbul Geceleri, Hey gidi Günler Hey (Anı)
Emre Kongar: Ben Müsteşarken (Anı)
Gülsün Bilgehan: Mevhibe İnönü'nün Anıları (Anı)
0 yorum:
Yorum Gönder